Πολλοί λάτρεις τις ιστορίας, γνωρίζουν πολλές στρατηγικές ιδιοφυίες, όπως τον Μέγα Αλέξανδρο, Θεμιστοκλή, Μιλτιάδη και άλλους.
Όμως υπάρχουν πολλοί αφανείς ήρωες που ποτέ δεν τους απονεμήθηκε η δόξα που τους άρμοζε και ένας από αυτούς είναι ο Φορμίων.
Ο Φορμίων ήταν Αθηναίος ναύαρχος (480 π.Χ. – 428 π.Χ.), οπου πρωτοεμφανίζεται μαζί με τον Περικλή κατά την αποστασία της Σάμου από τη Δηλιακή Συμμαχία το 440 π.Χ.
Το 432 π.Χ. ήταν ο επικεφαλής στην πολιορκία της Ποτίδαιας ,εχοντας μαζί του 1.600 οπλίτες (ανάμεσα τους τον Αλκιβιάδη και τον Σωκράτη οι οποίοι πήραν και αριστείο ανδρείας).
Η πολιορκία ήταν μία αποτυχία, έτσι ο Φορμίωνας έπεσε σε δυσμένεια και παμφτωχος καθώς στήριζε με δικά του κεφάλαια την εκστρατεία, αποσύρθηκε στο πατρικό του στην Παιανία.
Μαζί με τον Περικλή είχε γίνει ο αποδιοπομπαίος τράγος του λαού κατά τη διάρκεια του πρώτου λοιμού στην Αθήνα. Ο λαός μάλιστα του επέβαλε πρόστιμο 100 ασημένιες μνες για τον τρόπο με τον οποίο χειρίστηκε την εκστρατεία.
Η αντιμαχόμενοι κατά τον Πελλοπονησιακό πόλεμο
Ο Φορμίωνας ήταν πολύ υπερήφανος να ζητιανέψει η να δανεστεί χρήματα, με συνέπεια να του επιβληθεί η επίσημη ποινή της ατιμίας. Μέχρι την άρση αυτής της ποινής απαγορευόταν ρητά να πατήσει το πόδι του σε καθαγιασμένο έδαφος, μεταξύ άλλων την Ακρόπολη, την Αγορά και την Πνύκα.
Ζούσε ανέκαθεν λιτά, γυμναζόταν κάθε μέρα γυμνός χειμώνα καλοκαίρι και από το σκούρο δέρμα που είχε πάρει το σώμα του οι Αθηναίοι του κολλήσαν το παρατσούκλι : <<Μελάμπυγος>> δηλαδή με μελανά οπίσθια. Επίσης κοιμόταν πάντα σε ένα φτωχό ψάθινο στρώμα, που η φράση <<Το στρώμα του Φορμίωνα>> έγινε παροιμία στην Αθήνα για οτιδήποτε ήταν κάκιστης ποιότητας.
Μία ημέρα οι Αθηναίοι του ανέθεσαν να διακοσμήσει το ιερό του Διονύσου και για την κάλυψη των εξόδων του δώσαν 100 ασημένιες μνες. Φυσικά ο Φορμίωνας υπεξαίρεσε τα χρήματα και πλήρωσε το πρόστιμο του, ενώ ξεγέλασε τον θεό Διόνυσο με ένα φθηνό δώρο.
Όταν αποκαταστάθηκε η τιμή του η Εκκλησία του Δήμου του ανέθεσε τη στρατηγεία σε μία απίστευτα δύσκολη αποστολή. Τον αποκλεισμό του Πελλοπονησιακού στόλου μέσα στον Κορινθιακό κόλπο, και αυτό θα γινόταν μέσω της Ναυπάκτου που ήταν Αθηναική βάση, έχοντας εγκαταστήσει Μεσσήνιους πρώην είλωτες εκεί. Το πρόβλημα ήταν ότι έδωσαν στον Φορμίωνα μονάχα 20 πλοία για να αντιμετωπίσει μια δύναμη 50 πλοίων.
Όταν ο Φορμίωνας έφθασε στην Ναύπακτο υπήρχαν πληροφορίες ότι ο Πελλοπονησιακός στόλος ήταν στην Πάτρα. Ο Φορμίωνας υποψιάστηκε ότι ο εχθρός θα επιχειρούσε έναν νυχτερινό διάπλου. Και είχε απόλυτο δίκιο.
Η Ναυμαχία της Ναυπάκτου
Οι Αθηναίοι μέσα στο βράδυ μπορούσαν να ακούσουν τους ήχουνς ενός στόλου που πλησίαζε, ταυτόχρονα και ο εχθρός είχε καταλάβει την παρουσία των Αθηναίων.
Ο Πελλοπονησιακός στόλος παρατάχθηκε σε κυκλικό σχηματισμό καθώς είχε βαριά οπλιταγωγά. Ήταν ένας θεωρητικά απρόσβλητος σχηματισμός καθώς όλα τα έμβολα των πλοίων κοιτούσαν προς τον εχθρό.
Ο Φορμίωνας αφού μελέτησε τον εχθρικό σχηματισμό, διέταξε τον αθηναικό στόλο να αρχίσει να κάνει κύκλους γύρω από τα πλοία του εχθρικού στόλου. Στιγμιαία μία αθηναική τριήρης έβγαινε από τη γραμμή κάνοντας ότι προσπαθεί να εμβολίσει τα εχθρικά πλοία. Το επαπειλούμενο πλοίο ενστικτωδώς έμπαινε πιο βαθειά στον αμυντικό κύκλο με αποτέλεσμα τα διπλανά πλοία να υποχωρούν και αυτά πιο μέσα για να κλείσουν το άνοιγμα που είχε δημιουργηθεί. Τελευταία στιγμή ο Αθηναίος πηδαλιούχος άλλαζε κατεύθυνση και επανακτούσε την αρχική του θέση, με αποτέλεσμα σταδιακά ο πελλοπονησιακός κύκλος να συρρικνωθεί. Στο τέλος οι Αθηναίοι είχαν κλείσει τόσο πολύ τη θηλιά, που τα κουπί του αντιπάλου στόλου γίναν ένα κουβάρι. Ταυτόχρονα ο Φορμίωνας ανέμενε τον άνεμο που φύσαγε κάθε πρωί στον Κορινθιακό κόλπο, με αποτέλεσμα να πέσουν τα πλοία το ένα πάνω στο άλλο κατά τον συνωστισμό. Τότε ο Φορμίων επιτέθηκε με αποτέλεσμα να καταλάβει 12 τριήρεις του εχθρού με μηδενικές απώλειες.
Ήταν μία εξωφρενική νίκη, αλλά οι Σπαρτιάτες ήταν πολύ πεισματάρηδες για να αφήσουν τη Ναύπακτο έτσι απλά.
Οι Σπαρτιάτες επιστράτευσαν πληρώματα ανεβάζοντας τον αριθμό των πλοίων στα 77.Ο κολοφώνας της δόξας του Φορμίωνα πλησίαζε.
Ο Φορμίων θα ερχόταν αντιμέτωπος με συνασπισμένες δυνάμεις 8 πόλεων : Σπάρτη, Κόρινθος, Μέγαρα, Σικυώνα, Πελλήνη, Ήλιδα, Λευκάδα και Αμβρακία.
Ζήτησε ενισχύσεις, η Αθήνα έστειλε μονάχα 10 παραπάνω τριήρης οι οποίες δεν είχαν καν εμφανιστεί. Προσπαθόυσε να παρασύρει τον Πελοποννησιους στο ανοιχτό πέλαγος όπου οι αθηναικές τριήρης θα μπορούσαν να ελιχθούν λόγω της σαφέστατα ανώτερης εκπαίδευσης τους. Για 7 ημέρες οι πελοποννήσιοι εκπαιδεύονταν στα ήρεμα νερά του κόλπου προσπαθώντας να βελτιώσουν την ποιότητα των πληρωμάτων τους ενώ κάθε μέρα οι Αθηναίοι παρατάσσονταν στο Ρίο απέναντι τους αναμένοντας τη σύρραξη , έχοντας στρατοπεδευμένος δίπλα τους τους Μεσσήνιους οπλίτες.
Οι Πελοποννήσιοι παρατάχθηκαν αλλά αντί να πλεύσουν εναντίον του αθηναικού στόλου έπλευσαν απευθείας εναντίον της αφύλακτης πλέον Ναυπάκτου. Οι Αθηναίοι κλονίστηκαν, δεν ανέμεναν τέτοια κίνηση. Τα πλοία έσπασαν τον σχηματισμό τους πηγαίνοντας προς τη Ναύπακτο. Αλλά η κίνηση των Πελοποννησίων δεν ήταν τίποτα παραπάνω από ένα τέχνασμα. Η οχυρωμένη Ναύπακτος δεν μπορούσε να κατακτηθεί έτσι απλά χωρίς πολιορκητικές μηχανές, απλά θέλαν να παρασύρουν τον αθηναικό στόλο να δώσει τη μάχη με δικούς τους όρους, σε ένα κλειστό χώρο σπάζοντας τον σχηματισμό του. Ξαφνικά οι πελοποννήσιοι στρέψαν τα έμβολα αντί της Ναυπάκτου προς τον αθηναικό στόλο που ήταν ευπρόσβλητος. Εννιά Αθηναίκά πλοία προσάραξαν στην βοτσαλωτή ακτή. Ο κύριος όγκος του στόλου των Πελοποννησίων στραφηκε στα προσαραγμένα πλοία προσπαθώντας να συμμετάσχει σε αυτή την ιστορική νίκη εναντίων των Αθηναίων στη θάλασσα.
Η τριήρης του Φορμίωνα προπορευόταν και μαζί με τα εναπομείναντα 11 πλοία στάθηκαν μπροστά στο λιμάνι της Ναυπάκτου για έναν υπέρ πάντων αγώνα. Ήδη οι Πελοποννήσιοι τραγουδούσαν τον παιάνα της νίκης υμνώντας των Απόλλωνα. Η ναυαρχίδα τον Πελοποννησίων με τον Σπαρτιάτη Τιμοκράτη πάνω κυνηγούσε την ναυαρχίδα το Φορμίωνα θυμίζοντας ομηρικές μάχες αλλά με πλοία. Το πλοίο του Φορμίωνα δεν μπορούσε να στρίψει καθώς η ναυαρχίδα του Τιμοκράτη ήταν πολύ κοντά και όποια κίνηση και αν έκανε θα τον εμβόλιζε. Ο Φορμίωνας όμως παρατήρησε ένα εμπορικό πλοίο αραγμένο έξω από τον λιμένα.
Τότε ο Φορμίωνας συνέλαβε έναν τρομερό ελιγμό, έκανε αναστροφή γύρω από το εμπορικό πλοίο, σχεδόν η τριήρης του εκτοπίστηκε από την φυγόκεντρο δύναμη. Όμως η σκληρή αθηναική εκπαίδευση είχε αποδώσει, ο ελιγμός εκτελέστηκε με τρομακτική ακρίβεια.
O ελιγμός του Φορμίωνα
Πλεόν η τριήρης το Φορμίωνα ερχόταν ολοταχώς στην ναυαρχίδα του Τιμοκράτη και με ένα τρομερό χτύπημα το έμβολο σχεδόν διαπέρασε το πλοίο. Ο Σπαρτιάτης ναύαρχος αντί να διατάξει επιβίβαση στην αντίπαλη τριήρη, όπως συνήθως γινόταν, επέλεξε να τραβήξει το σπαθί του και στερεώνοντας το στο κατάστρωμα καρφώθηκε πάνω του όπως πρόσταζαν οι νόμοι της πατρίδος του, πιστός στον κώδικα τιμής των Σπαρτιατών.
Οι Πελοποννήσιοι πάγωσαν, βλέποντας το άψυχο σώμα του αρχηγού τους να πέφτει στη θάλασσα. Το τραγούδι της νίκης σταμάτησε, είχαν πλέον πανικοβληθεί βλέποντας τον αρχηγό τους να έχει πέσει νεκρός με τόσο κραυγαλέο τρόπο.
Οι Αθηναίοι άρπαξαν την ευκαιρία, το πλοίο του Φορμίωνα έδωσε την εντολή επίθεσης, οι Αθηναίοι απάντησαν με μία τρομακτική κραυγή. Οι Πελοποννήσιοι υποχώρησαν χαοτικά χάνοντας τα κυριευμένα αθηναικά πλόια. Τώρα οι Αθηναίοι ήταν αυτοί που τραγουδούσαν τον παιάνα της νίκης.
Η αποστολή του Φορμίωνα τελείωσε, αλλά μετά από αυτή τη νίκη το όνομα του είχε μια μυθική αύρα. Την επόμενη φορά που οι Ακαρνάνες ζήτησαν τη βοήθεια της Αθήνας (μετά το θάνατου του Φορμίωνα) επισήμαναν ότι θα έπρεπε να τους στείλει τον γιο του ή κάποιον συγγενή του να τους βοηθήσει. Και οι Αθηναίοι απέστειλαν τον γιο του των Ασώπιο όπου και αυτός χάρισε νίκες στην Αθήνα.
Μετά το θάνατο του ο τάφος του τοποθετήθηκε δίπλα από αυτόν του Περικλή, δίπλα από τους πιο μεγάλους Αθηναίους.
Όλα τα χαρίσματα της ψυχής που ενσάρκωνε η αρχαία Αθήνα αναδεικνύονταν με τον καλύτερο τρόπο στο πρόσωπο του Φορμίωνα : αισιοδοξία, ενέργεια, εφευρετικότητα, τόλμη, αποφασιστικότητα στην αξιοποίηση κάθε ευκαιρίας και αψήφηση των πιθανοτήτων, σιδερένια θέληση ακόμα και όταν φαινόταν ότι τα πάντα είχαν χαθεί, μέχρι και όταν ο εχθρός είχε ήδη αρχίσει να γιορτάζει τη νίκη του. Για τον Φορμίωνα ποτέ δεν ήταν αργά για τη νίκη.
have2read 